KORUPCJA A DŁUGI TRZECIEGO ŚWIATA
Często spotykamy się z argumentem, że darowanie długów krajom ubogim nic nie da, gdyż wkrótce znów popadną w długi. Czy jednak winni są tylko dłużnicy?
Czy kryzys zadłużenia nie wróci?
Niezmiernie istotne jest wyciągnięcie wniosków z ciężkiej lekcji, jaką jest kryzys zadłużenia ze swym niszczącym wpływem na zwykłych obywateli. Od momentu powstania akcji Jubileusz 2000 staramy się zwrócić szczególną uwagę na przyczyny kryzysu, zarówno w celu jego złagodzenia, jak i w celu zapobieżenia następnym. Zwracamy uwagę na kilka faktów.
Tajne pożyczki
Największą słabością systemu kredytowania jest fakt, iż nieodmiennie pożyczki okryte są tajemnicą. Zwykli obywatele krajów najuboższych nic nie wiedzą o ogromnych kredytach zaciąganych przez elity ich krajów od rządów, MFW czy Banku Światowego. Właśnie w interesie elit - zarówno zadłużających się jak i wierzycieli - leży utrzymywanie transakcji w sekrecie.
Na przykład obywatele brytyjscy nie wiedzą o sporych sumach (pochodzących z podatków), jakie ich kraj przeznacza dla nieodpowiedzialnych przywódców takich krajów, jak Nigeria czy Malezja, zachęcając ich do zakupu brytyjskiej broni czy innych produktów. Także obywatele Nigerii czy Malezji nie mają pojęcia o zobowiązaniach podejmowanych przez ich rządy.
Potężni wierzyciele powinni być przykładem dla innych. Żadne pożyczki z pieniędzy podatników (rządowe, MFW i Banku Światowego) nie powinny być udzielane obcym rządom w sekrecie. Na wierzycielu powinna spoczywać odpowiedzialność za upublicznienie umów dotyczących dużych kredytów. Jawność zaciągania kredytu powinna być warunkiem jego udzielenia. Podobnie jasny, otwarty i powszechnie wiadomy powinien być proces oddłużania. Wiele grup i ruchów na Południu walczy obecnie z korupcją i nieprawidłowo udzielanymi kredytami.
Odpowiedzialność wierzycieli
Kryzys zadłużenia jest w dużej mierze wynikiem nieodpowiedzialności mocarstw udzielających pożyczek, zakładających, iż państwa nie mogą zbankrutować. Obecny dyrektor MFW powiedział: "Kraje ubogie w wielu przypadkach zostały zwiedzione radami... solidnych bankierów, często bardziej zainteresowanych zwrotem ich kredytów i średnioterminowym zyskiem, niż rzeczywistym poziomem zadłużenia."
Apel Koalicji Jubileusz 2000 o anulowanie niespłacalnych długów jest nieodłącznie związany z przekonaniem, że jesteśmy współodpowiedzialni za istniejącą sytuację. Znaczące anulowanie zadłużenia powinno skłonić kredytodawców do zastanowienia i zwiększenia tak potrzebnej dyscypliny oraz odpowiedzialności w procesie kredytowania.
Przykładem, jak zachodni bankierzy i zachodnie rządy przyczyniły się do powstania ogromnych długów, są kredyty udzielone byłemu prezydentowi Zairu - Mobutu. Financial Times 12.05.97 podał, że Zair (obecnie Dem. Rep. Konga) jest najbardziej jaskrawym przykładem korupcji w procesie udzielania kredytów. Mobutu otrzymał w latach 80-tych 8,5 miliarda USD w pożyczkach od zachodnich rządów i międzynarodowych instytucji finansowych, jak MFW i Bank Światowy. Kredytów udzielano z przeznaczeniem na cele strategiczne i gospodarcze w ścisłej tajemnicy. Udzielano ich pomimo raportów o korupcji w ich wykorzystywaniu.
Wierzyciele Mobutu nie zostali w żaden sposób ukarani za nierozsądne udzielanie kredytów. Co więcej, mogą jeszcze odnieść korzyści ze swej niecnej polityki. Jeśli nowy rząd Dem. Republiki Konga nie zdoła spłacić starych długów, międzynarodowe instytucje finansowe mogą wystąpić z nowymi pożyczkami na spłatę starych długów. W ten sposób zwiększą zadłużenie Konga, zyskując nowe źródło dochodów. Powinniśmy powstrzymać międzynarodowe instytucje finansowe od udzielania kolejnych kredytów.
Ulżyć losowi ubogich
Należy dołożyć wszelkich starań, by to właśnie najubożsi korzystali z ulg, jakie przyniesie oddłużenie. Jesteśmy przekonani, że dodatkowe fundusze uzyskane dzięki darowaniu długów powinny być skierowane do programów pomocy kobietom i dzieciom, prowadzonych przez organizacje humanitarne i rządy krajów rozwijających się.
Potrzeba nowych strategii
Darowanie długów jest pierwszym kluczowym krokiem: uwalnia z obciążenia błędami przeszłości i przypomina wierzycielom o konsekwencjach błędnych decyzji. Niesłusznie międzynarodowy system finansowy faworyzuje wierzycieli, karząc dłużników. W szczególności błędem jest brak międzynarodowego prawa o bankructwie i prawne zobowiązanie rządów wszystkich państw do spłaty długów swych poprzedników. W efekcie wierzyciele nie muszą obawiać się strat, nawet jeśli długi zaciągały reżimy łamiące prawa człowieka (Marcos na Filipinach czy rządy apartheidu w Afryce Południowej).
Brak międzynarodowego prawa o bankructwie oznacza, że zadłużenie kraju praktycznie może nie mieć granic. Poszczególne kraje honorują jednak możliwość bankructwa w swej ekonomii wewnętrznej, darowując niespłacalne długi, uwalniając dłużnika i dając mu możliwość nowego startu.
Nowe warunki udzielania pożyczek
Trzeba wprowadzić system kontroli kredytów udzielanych zarówno przez rządy, jak i przez międzynarodowe instytucje finansowe, zwłaszcza w obliczu rosnących sum kredytów krótkoterminowych i pożyczek będących przedmiotem spekulacji. Kryzysy w Korei Południowej i Meksyku przestrzegają przed niekontrolowanymi spekulantami, inwestującymi w krótkoterminowe kredyty, którzy wycofując się nagle, destabilizują gospodarkę kraju. MFW ratuje wtedy prywatnych wierzycieli, wprowadzając Programy Dostosowania Strukturalnego.
Zawsze najubożsi płacą za błędy bogatych, podczas gdy bankierzy cieszą się z zysków. Jubileusz 2000 wzywa do zaniechania przeznaczania pieniędzy podatników na subsydiowanie eksportu broni. Rząd brytyjski podjął już pewne kroki w tym kierunku. Zachęcamy do wypracowania strategii kontroli nad udzielanymi kredytami. Jedną z propozycji jest "Tobin Tax" - podatek od krótkoterminowych i ryzykownych kredytów.
Na podstawie materiałów brytyjskiej Koalicji Jubileusz 2000
Tłumaczyła Katarzyna Rückemann
|
