DAROWANIE DŁUGÓW - OBIETNICE BEZ POKRYCIA?
Wszystkie kraje G7 przyrzekają 100% redukcję długów, ale z realizacją zwlekają. Każdy z krajów G7 inaczej interpretuje owe 100%. W efekcie niektóre kraje długów faktycznie nie umarzają. Owe 100% dotyczy niewielkiej grupy krajów, a wielu innych krajów potrzebujących oddłużenia się nie uwzględnia. Zadłużenie wielostronne wobec Banku Światowego, MFW i regionalnych banków rozwoju pozostaje na niezmienionym poziomie. Stuprocentowe oddanie się sprawie oddłużenia to nie to samo, co 100% oddłużenia. Jak dotąd spośród krajów G7 tylko Wielka Brytania wypełniła w jakimś stopniu przyrzeczenie 100% oddłużenia, ale tylko wobec Mauretanii. Z najnowszych danych (1998) wynika, że 50% zadłużenia krajów HIPC to zadłużenie dwustronne (nie tylko wobec G7), 35% - wielostronne i 15% - prywatne.
Japonia, Francja i Niemcy
Japonia - tegoroczny przewodniczący G8 oraz gospodarz lipcowego szczytu - ogłosiła jako ostatnia zamiar 100% oddłużenia. Komunikat z 10.04. informuje, że zostaną anulowane wszystkie długi zaciągnięte przez kraje HIPC, z wyjątkiem Mianmaru (Birmy) z powodu łamania praw człowieka oraz krajów, które nadal będą chciały otrzymywać pomoc ze strony Japonii (prawdopodobnie chodzi o Wietnam i Ghanę). Jest to krok naprzód od szczytu w Kolonii, kiedy Japonia zobowiązała się do redukcji 90% długów.
Ale większa część długów krajów HIPC wobec Japonii (9 mld USD), to niskooprocentowane pożyczki ODA (pomoc w rozwoju). Japonia jako ostatnia odmawia redukcji kredytów ODA krajom HIPC, ale co roku po uregulowaniu zobowiązań zwróci spłacone środki w formie darowizn. Pieniądze muszą być wydane na towary lub usługi japońskie.
Ta forma oddłużenia jest kontrowersyjna. Środki należy przeznaczyć na dobra importowane, czyli nie można przeznaczyć ich na wydatki krajowe związane z redukcją ubóstwa, oraz pomimo zapewnień, że środkami można swobodnie dysponować, przedstawiciele Jubileuszu 2000 w Japonii twierdzą, że w praktyce środki są uwalnianie tylko na produkty kupowane od firm japońskich.
Podczas szczytu w Kairze (4.04.) Jacques Chirac stwierdził, że w ciągu 2-3 lat Francja zredukuje zadłużenie krajów najuboższych. Wszystkie długi ODA i kredyty eksportowe zostaną anulowane. Apelował do innych wierzycieli, aby też zredukowali zadłużenie w 100%. Francja już zredukowała swe wierzytelności o 7 mld USD, z tego 1 mld to dodatkowa suma brakująca dotąd do 100%.
Niemcy decydują się na 100% oddłużenie dla krajów HIPC. W sumie zostanie darowane 5 mld USD, z tego 400 mln to suma brakująca do 100%.
Różne rodzaje zadłużenia
Rozważa się umorzenie 4 rodzajów długów. Każdy z nich jest traktowany inaczej.
1. Zadłużenie wielostronne wobec instytucji międzynarodowych: Bank Światowy, MFW, Afrykański Bank Rozwoju (ADB) i regionalne banki rozwoju. Ta grupa wierzycieli nie składała żadnych przyrzeczeń.
2. Zadłużenie w wyniku pożyczek dwustronnych ODA. Większość krajów zgodziła się przekształcić te kredyty na darowizny. Cztery kraje nadal udzielają pomocy w tej formie. W 1997 r. 55% pomocy zagranicznej Japonii stanowiły pożyczki ODA, u Niemców, Francuzów i Włochów - 15%. Na szczycie w Kolonii uzgodniono umorzenie wszystkich zaległych kredytów ODA. Spośród krajów G7 wszystkie prócz Japonii umarzają zadłużenie ODA krajom najbiedniejszym (to zwykle oznacza kraje HIPC, ale ta grupa bywa nieraz rozszerzana, by włączyć takie kraje, jak np. Bangladesz). Japonia stosuje system upustów i importu.
3. Dwustronne kredyty eksportowe. Są to pożyczki gwarantowane przez rządy celem zwiększenia eksportu. Rozróżnia się kredyty zaciągnięte przed datą graniczną - przed pierwszymi negocjacjami z wierzycielami (redukcja w ramach Inicjatywy HIPC dotyczy tylko długów sprzed pierwszych negocjacji, co w przypadku niektórych krajów nastąpiło na początku lat 80-tych) i zaciągnięte po dacie granicznej - po pierwszych negocjacjach.
4. Zadłużenie prywatne - pożyczki od prywatnych przedsiębiorstw i banków.
Umarzanie kredytów eksportowych
Kanada, Wielka Brytania i USA umarzają zadłużenie powstałe zarówne przed datą graniczną, jak i po niej. Francja, Włochy, Niemcy i Japonia umarzają wyłącznie kredyty zaciągnięte przed datą graniczną. Francja pożyczyła znaczne sumy po dacie granicznej. Włochy, Niemcy i Japonia twierdzą, że takich pożyczek udzieliły niewiele. Wielka Brytania 19.12.99 ogłosiła, że umarza 100% zadłużenia krajów HIPC. Wielka Brytania już wcześniej umorzyła praktycznie całe zadłużenie ODA. Wielkość zadłużenia 41 krajów HIPC wynosi 3,3 mld USD, z czego 96% w stos. do Państowego Funduszu Gwarancji Eksportowych. Na sumę tę składa się ok. 2,5 mld USD z okresu przed datą graniczną i ok. 660 mln USD po dacie granicznej. Wydział ds. Spraw Rozwoju Międzynarodowego (DFID) pożyczył 135 mln USD. Według ministerstwa finansów Wielkiej Brytanii sumę długów umorzonych ponad uzgodnienia w Kolonii ocenia się na 495 mln USD.
Oświadczenie brytyjskie jednoznacznie podkreśla, że umorzone będą też wszystkie długi powstałe po dacie granicznej. Jest to szczególnie istotne dla Ghany, która jest winna 460 mln USD zaciągniętych po dacie granicznej, i Wietnamu - 86 mln USD.
Prezydent Clinton ogłosił 29.09.99, że USA podejmą kroki, by umorzyć cały dług krajów ubogich pod warunkiem, że środki będą przeznaczone na podstawowe potrzeby ludzkie. Sekretarz ds. finasów, Larry Sommers, wyraził nadzieję, że inne kraje wierzycielskie postąpią podobnie. "Będziemy szukać następnych, aby się do nas dołaczyli." Suma kredytów 42 krajów HIPC zaciągniętych w USA wynosi 6 mld USD, z czego 3,5 mld to zadłużenie komercyjne. Faktyczne obciążenie dla podatników USA byłoby znacznie mniejsze, gdyż dług ten księgowany jest w wysokości 1/10 wartości nominalnej. Jednak propozycje Clintona muszą uzyskać zgodę Kongresu, który jak dotąd jest znacznie mniej chętny do wsparcia tej inicjatywy.
Włochy oświadczyły, że umorzą wszystkie kredyty udzielone krajom najbiedniejszym (dochód na głowę poniżej 300 USD rocznie). Jest to 1,1 mld USD kredytów komercyjnych i 400 mln ODA. Włochy rozważają rozszerzenie tej redukcji na wszystkie kraje HIPC. Od początku lat 90-tych umorzyły 600 mln USD kredytów ODA.
Kanada umorzyła 900 mln USD kredytów ODA dla krajów HIPC. Już tylko Myanmar jest zadłużony wobec Kanady na podstawie ODA. Od 1986 r. Kanada wspiera kraje ubogie wyłącznie na zasadzie darowizn.
Gra znaczonymi kartami
Przyrzeczenie redukcji długów jeszcze wcale nie oznacza jego realizacji. Wszystkim głośnym oświadczeniom towarzyszy lista dodatkowych warunków, najczęściej pisanych drobnym druczkiem. Prasa, która chętnie trąbi na temat 100% oddłużenia, rzadko zwraca uwagę, że redukcja najczęściej wiąże się z tym, iż dłużnik musi zakończyć proces HIPC: dany kraj, prócz zademonstrowania, że ma zamiar redukować ubóstwo, musi wprowadzić długotrwały i kontrowersyjny Program Dostosowania Strukturalnego pod nadzorem MFW. Warunki, które muszą spełnić poszczególne kraje, zawierają wiele sprzeczności, co powoduje spowolnienie całej procedury. Dziesięciu krajom przyrzeczono anulowanie długów do końca kwietnia 2000. Jednak tylko pięć krajów osiągnęło tzw. punkt decyzyjny, a jedyny kraj, który na tym etapie umorzył długi w 100%, jest Wielka Brytania.
Jubileusz 2000 żąda, aby wszyscy wierzyciele z MFW i Bankiem Światowym na czele zrezygnowali z taktyki opóźniania i doprowadzili do całkowitego umorzenia długów krajom ubogim. Niestety, szczyt G8 na Okinawie nie przyniósł żadnych postępów w tej sprawie. Media światowe jednogłośnie twierdzą, iż przynosi to wstyd przwódcom najbogatszych krajów. Jubileusz 2000 ocenia negatywnie aktualne procedury umorzenia długów, gdyż są mało przejrzyste i mało skuteczne. Należy wprowadzić nową, niezależną i przejrzystą procedurę, która wytrąci moc decyzyjną z rąk wierzycieli na rzecz społeczności, które ucierpiały z powodu zbyt długich i ostrych procedur oddłużenia.
Opracowano na podstawie materiałów brytyjskiej Koalicji Jubileusz 2000.
Tłumaczył Adam Gosiewski.
|
