| SKÓRKA OD BANANA
Czy może być coś bardziej zwyczajnego niż banan? Jest to owoc tropikalny, nie może więc stanowić konkurencji dla produkcji rolników w Unii Europejskiej. Szanse, że rozwój technologiczny pozwoli go zastąpić produktami europejskimi, są niewielkie. Ludzie na Południu uprawiają i eksportują banany, zaś ludzie na Północy kupują je. Czy nie ma tu żadnego problemu, żadnej "skórki od banana", na której można by się pośliznąć?
Niestety jest. Większość krajów Unii Europejskiej zwykle importuje banany z krajów, z którymi stosunki handlowe istnieją od czasów kolonialnych. Na przykład Wielka Brytania tradycyjnie kupuje banany z Wysp Windward w archipelagu Małe Antyle na Karaibach. Los drobnych rolników zależny jest tam od plonów, podobnie jak gospodarka całego kraju. Na przykład dochody dewizowe Dominiki, jednej z Wysp Windward, są w 70% zależne od bananów. Aktualnie banany z Dominiki mają uprzywilejowany dostęp do rynku brytyjskiego, choć są droższe od bananów z ogromnych plantacji Ameryki Środkowej, tzw. "bananów dolarowych", produkowanych przez wielkie kompanie z USA.
Perspektywa powstania bezcłowego rynku europejskiego wywołała na początku 1993 r. na Wyspach Windward obawy, że ich banany będą musiały konkurować z "bananami dolarowymi". W tym przypadku klienci w Europie kupowaliby tańsze banany, firmy z USA prawdopodobnie osiągnęłyby większe zyski, zaś drobni rolnicy z Karaibów na pewno popadliby w całkowitą ruinę.
Europejskie organizacje charytatywne, edukacyjne i rozwojowe prowadziły w 1992 r. kampanię, mającą na celu przekonanie Unii Europejskiej do przyjęcia środków dalszej ochrony producentów bananów krajów AKP (ang. ACP - grupa 69 krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku), takich jak z Wysp Windward. Nowe porozumienie Unii Europejskiej w sprawie bananów weszło w życie 1.07.1993 r. Zapewniało ono bezcłowy dostęp bananów AKP do Unii Europejskiej oraz ustalało mechanizmy regulacji dopuszczalnej ilości bananów dostarczanych przez innych producentów. Jednakże porozumienie to zostało zaskarżone przez rządy krajów produkujących banany z Ameryki Środkowej.
W styczniu 1994 r. GATT orzekła, że porozumienie Unii Europejskiej w sprawie bananów jest niezgodne z międzynarodowym prawem handlowym (o sprawie tej pisaliśmy w gazetce nr 5/43, lato 2000). Jest tylko kwestią czasu, kiedy to porozumienie zostanie unieważnione. Rolnicy z Wysp Windward będą musieli konkurować na rynku ze znacznie większymi plantacjami z Ameryki Łacińskiej. Choć społeczne i ekologiczne koszty produkcji są tam o wiele wyższe, koszty finansowe są mniej więcej o połowę mniejsze.
Brytyjskie organizacje humanitarne popierają Stowarzyszenie Farmerów Wysp Windward (Windward Islands Farmers' Association - WINFA). Promuje ono opiekę socjalną i ekonomiczną nad drobnymi rolnikami, których główną uprawą są banany. Przedstawiciele WINFA odwiedzili Europę, aby zbadać rynek bananów, co pomoże im planowanie na przyszłość. Z pomocą organizacji europejskich Stowarzyszenie Farmerów założyło Banana Action Network, łącząc producentów bananów na Karaibach ze związkami plantatorów bananów w Ameryce Środkowej, ażeby rozwijać raczej poczucie wzajemnej solidarności, niż konkurencji.
Lomé i Jednolity Rynek Europejski
|
Członkowie Unii Europejskiej, zwłaszcza Wielka Brytania i Francja, zawarły z byłymi koloniami specjalne porozumienia handlowe, które zostały poszerzone przez Unię Europejską w ramach Konwencji z Lomé. Umożliwia ona bezcłowy dostęp do Unii Europejskiej dla większości - choć nie całego - eksportu z grupy krajów AKP. Jednak porozumienia te są zagrożone. Ponieważ Konwencja Lomé faworyzuje niektóre kraje, dochodzi do konfliktu z GATT, którego fundamentem jest zasada braku dyskryminacji między partnerami handlowymi, należącymi do GATT. Runda Urugwajska, zakończona w grudniu 93, daje teoretycznie wszystkim krajom łatwiejszy dostęp do pozostałych rynków. Oznacza to, że kraje AKP nie będą dłużej uprzywilejowane na rynkach Unii Europejskiej, które zostaną otwarte dla niektórych towarów z krajów spoza grupy AKP. W efekcie w wyniku Rundy Urugwajskiej sytuacja niektórych najbiedniejszych krajów pogorszyła się.
Tumaczył Wacław Makrycki
|
