BÓG IMANA W PRZYSŁOWIACH RWANDYJSKICH
Rwandyjczycy uważają przysłowia za podstawowy nośnik swej kultury. W ogólnym znaczeniu przysłowie jest krótkim, tradycyjnie powtarzanym zdaniem, wyrażającym jakąś ogólną myśl, pochodzącym ze źródeł ludowych lub literackich (Mała Encyklopedia Powszechna).
Również w kulturze rwandyjskiej przysłowie wyraża jakąś prawdę przyjętą przez długowieczne doświadczenie społeczno-kulturowe. Ta prawda jest uważana za niepodważalną regułę życia. Postępowanie potwierdzone przez jakieś przysłowie uważane jest za moralnie dobre. Wartość normatywna przysłowia wywodzi się z doświadczenia odziedziczonego po przodkach, a przekazywanego z pokolenia na pokolenie.
Próby spisania przysłów rwandyjskich pojawiają się w 1939 roku. Ich pierwsze opracowanie naukowe ujrzało światło dzienne w 1953 roku. Pośród ich autorów na uwagę zasługują dwa nazwiska rwandyjskie: ks. Aleksy Kagime i bp Alojzy Bigirumwami. Tłumacząc przysłowia na język francuski udostępnili oni bogactwo swej kultury Europejczykom.
Dominikanin rwandyjski, o. Bernard Muzungu, w książce pt. "Imana, Bóg naszych ojców" zebrał wszystkie przysłowia mówiące o Imanie i podzielił je na dwanaście grup. Każda z nich zawiera przysłowia prezentujące określoną cechę Boga.
W artykule, dla którego podstawowym źródłem jest ta właśnie pozycja, przedstawię kilkanaście wybranych, najbardziej typowych przysłów i obraz Imany, jaki się w nich jawi.
Opatrzność
O opatrzności Imany mówi dwadzieścia osiem przysłów. Oto kilka z nich:
"Bóg ukazuje się w przepaściach".
Wyraża ono, że Bóg w swojej opatrzności potrafi objawić się człowiekowi nawet w największym niebezpieczeństwie, z którego - myśląc po ludzku - nie ma wyjścia.
"Bezpieczniejsza jest przepaść wybrana dla ciebie przez Imanę, niż piękna równina, którą oglądasz".
Otchłań i przepaść są synonimami niebezpieczeństwa, nieszczęścia. Równina zaś jest obrazem złudnego poczucia ludzkiej pewności. Lepiej jest więc znaleźć się w sytuacji trudnej, którą wybrała dla nas Opatrzność, niż pozostawać samemu, bez Boga, nawet w najlepszych życiowych układach.
"Bóg nie posiada rodziny".
Ten, kto ma matkę, ojca, żonę, męża czy dzieci, kocha ich bardziej niż innych ludzi. Opatrzność Boża nie wyróżnia nikogo, nie uprzywilejowuje ludzi, nie czyni między nimi różnic. Opiekuje się wszystkimi z jednakową cierpliwością.
"Jeśli nie pójdzie przed tobą ten, który cię stworzył, zginiesz".
To piękne przysłowie uczy, że Boża Opatrzność jest niezbędna na drogach ludzkiego życia.
"W czasie, gdy nieprzyjaciel kopie pod tobą dół, Imana przygotowuje ci miejsce schronienia".
Imana opiekuje się pokrzywdzonymi. Jego Opatrzność udaremnia ludzką złośliwość.
Źródło bogactwa
Dziewiętnaście prezentowanych przez autora przysłów przedstawia Boga Imanę jako źródło wszelkiej zamożności człowieka. Oto kilka wybranych przykładów, które nam to wyraźnie ukazują.
"Imana daje, nie wzbraniając się."
Człowiek daje z trudem i wahaniem. Imana jest zawsze hojny, daje chętnie, dawanie go nie męczy.
"Imana dając rozpoczyna od źdźbła, a kończy na kłosie."
W taki progresywny sposób Bóg pomaga ludziom. Zaczyna od rzeczy małych, a kończy na wielkich i ważnych.
"Ten, którego Bóg obdarował, często myśli, że wszystko zawdzięcza swemu ojcu."
Wszystko, co człowiek posiada, pochodzi od Boga, który jest przyczyną sprawczą wszelkiego bogactwa.
Wszechmogący
Nikt nie jest silniejszy od Imany. On jest panem czasu, sił przyrody i życia człowieka. Jeśli zechce, potrafi uczynić wszystko. O tej cesze Boga mówi siedemnaście przysłów rwandyjskich. Oto niektóre z nich.
"Czas nie ogołaca Imany."
Dobra, które posiada człowiek, z biegiem czasu tracą na wartości. Tylko Bóg posiada dobra niezniszczalne. Jest wszechmocny, więc nikt nie jest w stanie odebrać mu tego, co posiada, nawet nieubłagany czas.
"Nawet wiatr nie potrafi odebrać człowiekowi tego, co otrzymał on od Boga."
Żadna siła nie zdoła zniszczyć ani odebrać człowiekowi tego, co podarował mu Imana.
"Kopiąc skałę motyką głupi powtarza: Może coś znajdę, jeśli Imana pomoże."
Przysłowie to mówi, że spodziewać się czegoś, co jest niemożliwe, jest aktem głupoty. Z drugiej strony podkreśla, że Bóg jest w stanie zrealizować nawet to, co dla człowieka jest niemożliwe.
Sędzia
Imana Sędzia występuje w piętnastu przysłowiach jako ten, który doskonale zna serce i myśli człowieka, jako ktoś dający dobre rady. Karząc nie niszczy człowieka, łatwo zapomina urazy.
"Ten, kto szuka rady u Boga, znajdzie ją zawsze."
"Imana nie pamięta urazy."
"Imana mści się bez dobycia oręża."
Rwandyjczycy wierzą, że żadny zły czyn ludzki nie ujdzie bezkarnie. Owo karcenie, którym posługuje się Bóg, jest jednak niewidzialne dla człowieka.
Inne cechy Boga
Imana jest pierwszą przyczyną i dawcą życia:
"Nie mów: Ja zrodziłem. Tym, który rodzi, jest Imana."
Jest istotą najwyższą i stworzycielem wszechświata:
"Nie dyskutuj z Imaną."
"Imana stwarza wszystko, nie jest jednak autorem niesprawiedliwości."
Bóg wie wszystko:
"To, co jest w sercu Rwandyjczyka, jest znane tylko jemu samemu i Bogu."
Bóg jest dobry:
"Imana cię namaści, jeżeli zbliżysz się do niego."
Tłuszcz, którym pielęgnowano ciało, był zawsze znakiem dostatku, zamożności. Bóg rozdaje swoje dobra każdemu, kto się do niego przybliży.
Jedną z charakterystycznych cech przysłów rwandyjskich jest ich zwięzłość i krótki brzmienie w języku kinyarwanda. Na ogół sens każdego z nich jest złożony i wieloznaczny, mimo język obrazowego, konkretnego, wziętego z życia codziennego.
Spośród kilku tysięcy przysłów 229 mówi wprost o Bogu. Prowadzą one do wniosku, że wszystko należy przypisać Bogu, Jego opatrzności, dobroci i wszechmocy, że Imana stoi u podstaw tego, co człowiek czyni, czym żyje, co planuje.
S. Anna Zalińska
ze zgromadzenia Sióstr Służek
|
