SOLLICITUDO REI SOCIALIS cz. I
W gdańskim ośrodku Ruchu Maitri w r. 1999/2000 przerobiliśmy pod kierunkiem ks. Roberta Kaczorowskiego encykliki Populorum progressio Pawła VI i Sollicitudo rei socialis Jana Pawła II. Chcemy podzielić się efektami naszych rozważań.
Często można spotkać się z opinią, że Polacy kochają Papieża, ale go nie słuchają. Niestety, większość z ponad 90% katolików, którzy podobno mieszkają w naszym kraju, ogranicza się do budowania Papieżowi następnego pomnika, opisywania jego dzieciństwa w kolejnej gazecie, czy też rozprowadzania nowej kolekcji kubków lub segregatorów z wizerunkiem Ojca Świętego. Warto, żeby chociaż część z nas nie zapominała, że Jan Paweł II mówi nie tylko o kremówkach.
Jeśli pragniemy być prawdziwymi chrześcijanami i nie chcemy, by nasza wiara i religijność sprowadzały się do pustych gestów, musimy oprzeć je na trwałych podstawach. Pomocą może być zgłębianie nauki Papieża, który zwraca się do nas m.in. przez encykliki.
Encyklika jest to orędzie papieskie do hierarchii oraz wiernych w sprawach wiary i moralności. Warto wiedzieć, że encykliki (i inne orędzia papieskie, jak na przykład bulle) nazywane są od ich pierwszych słów.
Encyklika Sollicitudo rei socialis czyli Troska społeczna (Kościoła) ukazała się 19.02.1988 roku jako siódma encyklika Jana Pawła II i druga (obok Laborem exercens), w której porusza on problemy społeczne. Papież nawiązuje w niej do encykliki Pawła VI Populorum progressio w 20. rocznicę jej ogłoszenia.
Lektura encykliki Sollicitudo rei socialis może najbardziej ze wszystkich encyklik Jana Pawła II pogłębić ducha Ruchu Maitri i warto, aby nie była nam obca. Dlatego pragniemy przybliżyć jej treść wszystkim naszym czytelnikom i zachęcić do samodzielnego jej przeczytania.
Struktura encykliki
Sollicitudo rei socialis składa się z 49 punktów podzielonych na VII rozdziałów:
I. Wprowadzenie
II. Nowość encykliki Populorum Progressio
III. Panorama świata współczesnego
IV. Prawdziwy rozwój ludzki
V. Odczytywanie aktualnych problemów w świetle teologii
VI. Niektóre wskazania szczegółowe
VII. Zakończenie.
Dwa pierwsze rozdziały
Z wprowadzenia możemy dowiedzieć się, co skłoniło Ojca Świętego do ogłoszenia encykliki Sollicitudo rei socialis oraz jakie są jej główne cele.
"Społeczna troska Kościoła o autentyczny rozwój człowieka i społeczeństwa, czyli taki, który zachowuje szacunek dla osoby ludzkiej we wszystkich jej wymiarach oraz służy jej rozwojowi, dochodziła do głosu zawsze i na różne sposoby" zwraca się do nas na początku Papież. Następnie pisze, że pierwszym głosem Kościoła dotyczącym tego problemu była encyklika Leona XIII Rerum novarum. Po niej ogłaszano wypowiedzi Biskupów Rzymu i wiele innych dokumentów. Zdaniem Jana Pawła II w całokształcie nauczania społecznego Kościoła szczególnie wyróżnia się encyklika jego poprzednika, Pawła VI, Populorum progressio ogłoszona 26.03.1967 roku. O niezwykłej roli tego dokumentu i o tym, że zachował on swą aktualność, mogą świadczyć uroczystości z okazji 20. rocznicy jej ogłoszenia. Jedną z takich uroczystości zorganizowała Papieska Komisja Justitia et Pax. Jan Paweł II uczestniczył w niej wygłaszając końcowe przemówienie. W celu wzbogacenia i uaktualnienia nauczania zawartego w Populorum progressio postanowił przygotować encyklikę poświęconą podobnej tematyce.
Papieżowi przyświecały tu dwa główne cele: oddanie hołdu historycznemu dokumentowi Pawła VI oraz potwierdzenie CIĄGŁOŚCI nauki społecznej Kościoła, a jednocześnie stałej jej ODNOWY. Nauczanie jest stałe, ponieważ w swej istocie pozostaje niezmienne i zawsze związane z Ewangelią. Jest zarazem nowe, gdyż podlega przemianom dyktowanym przez aktualne uwarunkowania historyczne i społeczne. Jednoczesna ciągłość i odnowa stanowią dowód nieprzemijającej wartości nauczania Kościoła. Jan Paweł II jest przekonany, że encyklika Populorum progressio skierowana do ludzi i społeczeństw lat sześćdziesiątych, u schyłku lat osiemdziesiątych nie przestała być wyzwaniem dla sumień. Przecież rozwój ludzkości, będący głównym tematem tego dokumentu, ciągle jeszcze nie został osiągnięty.
Autor Sollicitudo rei socialis podejmuje głos Pawła VI, dostosowując go do obecnego momentu historycznego. Jest to konieczne, ponieważ czas, który co prawda biegnie ciągle tym samym rytmem, ostatnio zdaje się coraz bardziej przyspieszać. Wiele zjawisk, wśród których żyjemy, przez 20 lat znacznie się skomplikowało i zmieniło, ukazując często całkiem nowe oblicze. Okres swoistego "Adwentu", oczekiwanie na trzecie Milenium, jest doskonałą okazją do tego, by pogłębić nauczanie zawarte w Populorum progressio oraz podkreślić konieczność stworzenia doskonalszej koncepcji rozwoju świata i sposobów jej urzeczywistnienia.
Z drugiego rozdziału dowiadujemy się, że Populorum progressio swoją nowością wywołała duże zainteresowanie opinii publicznej. Zanim jednak przeanalizujemy na czym ta nowość polegała, powinniśmy zatrzymać się na chwilę nad tym, że jedyna encyklika społeczna Pawła VI została ogłoszona nieco ponad rok po Soborze Watykańskim II. Ta bliskość w czasie nie jest, jak uświadamia nam Jan Paweł II, zbiegiem okoliczności. Świadczy o tym nieustanne odwoływanie się Pawła VI do dokumentów soborowych i poruszanie podobnych tematów, z których najważniejszy jest problem niedorozwoju ludów oraz świadomość związanych z tym obowiązków Kościoła. To pozwala odczytać Populorum progressio jako dokument na temat zastosowania nauczania soborowego.
Nowość encykliki Pawła VI można zawrzeć w trzech punktach. Pierwszym z nich jest główne zagadnienie poruszane przez Pawła VI, czyli "rozwój ludów". Wydawać by się mogło, że analizowanie tego rodzaju spraw należy raczej do ekonomistów, niż do hierarchii Kościoła. Już przy okazji ogłoszenia encykliki Rerum novarum, traktującej o sytuacji robotników, słychać było głosy, że Kościół jako instytucja religijna nie powinien zajmować się takimi rzeczami. Jednak Słowo Boże powinno być stosowane w każdej sytuacji. Kościół ma więc obowiązek nawoływać do etycznego postępowania we wszystkich dziedzinach życia, zwłaszcza w tych, w których normy moralne są łamane najczęściej, co zdarza się nagminnie w życiu społecznym i ekonomicznym.
Po drugie: nowością w Populorum progressio jest niespotykana wcześniej w tego typu dokumentach szerokość spojrzenia na sprawy społeczne. Paweł VI zauważył, że kwestia nędzy i niedorozwoju nie dotyczy tylko określonych zakładów pracy, grup społecznych czy narodów, lecz jest to problem dotyczący całego świata i można go rozwiązać tylko w sposób ogólnoświatowy. Ukazywał on, iż na skutek niesprawiedliwego podziału z dóbr przeznaczonych przez Boga dla wszystkich, obecnie korzystają nieliczni. Obywatele krajów bogatych, podejmujący ważne decyzje, mają moralny obowiązek brać pod uwagę zależność, jaka istnieje między ich postawą, a nędzą i niedorozwojem milionów ludzi. Prawdziwy rozwój nie może odbywać się kosztem innych. Mimo czasu, który upłynął od ogłoszenia dokumentu Pawła VI, żaden z tych problemów nie znalazł należytego rozwiązania.
Po trzecie: encyklika Populorum progressio - jak pisze Jan Paweł II - wnosi poważny i oryginalny wkład do całości nauki społecznej Kościoła i samego pojęcia rozwoju. Paweł VI stwierdza, że "rozwój jest nowym imieniem pokoju". U podłoża wojen leży niesprawiedliwość oraz nadmierna żądza zysku i władzy. Z jednej strony ludzie wykorzystują innych, odmawiają im pomocy, by móc zaspokajać swoje nadmierne potrzeby materialne i zwiększać potęgę militarną. Z drugiej zaś - wojny mogą skłaniać ofiary przemocy, by odpowiedziały swoim krzywdzicielom również przemocą. Paweł VI wyraźnie podkreślił więź między poszanowaniem sprawiedliwości a budowaniem prawdziwego pokoju, co pięknie wyraził, określając pokój jako owoc doskonalszej sprawiedliwości między ludźmi.
Opracował Michał Sondej
Zobacz też:
Sollicitudo rei socialis cz. II
Sollicitudo rei socialis cz. III
Sollicitudo rei socialis cz. IV
Sollicitudo rei socialis cz. V
Sollicitudo rei socialis cz. VI
Sollicitudo rei socialis cz. VII
|
