|
ZADOŚĆUCZYNIĆ ZA KOLONIALIZM I NIEWOLNICTWO
Przedstawiciele ok. 200 krajów zgromadzili się w Durbanie w RPA na Światowej Konferencja ONZ przeciw Rasizmowi, Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i związanej z nimi Nietolerancji (UN WCAR), która odbyła się w dniach 31.08-7.09 br.
Konferencja była poświęcona kilku sprawom: stwierdzeniu, że handel niewolnikami afrykańskimi i ich wykorzystywanie były zbrodnią przeciw ludzkości, ustaleniu prawa do odszkodowań za niewolnictwo, kolonializm, apartheid i stale istniejący rasizm, zwalczaniu rasizmu w świecie, oddłużeniu krajów Afryki i finansowaniu światowego funduszu do walki z AIDS i innymi chorobami zakaźnymi.
Dlaczego akurat te sprawy? Wszystkie się ściśle łączą. Dotyczą faktów historycznych i ich współczesnych konsekwencji. Upływ czasu nie zwalnia państw od odpowiedzialności za popełnione zbrodnie. Stąd potrzeba nie tylko uznania faktów, ale i zadośćuczynienia. Trzeba też podjąć pilne kroki, by zapobiec dalszemu skrajnemu ubożeniu Afryki, które jest rezultatem historycznego i współczesnego rasizmu. Stąd paląca potrzeba anulowania niesprawiedliwych długów i podjęcia zdecydowanej walki z AIDS.
Gorącym tematem była przeszłość kolonialna i niewolnictwo. Kraje Afryki i inne byłe posiadłości kolonialne oczekiwały zadośćuczynienia za wyzysk, zbrodnie i niewolnictwo w okresie zależności. Nie starczyły im "przeprosiny", jakie złożył na samym początku Joschka Fischer w imieniu Niemiec. Domagają się zadośćuczynienia od wszystkich byłych mocarstw kolonialnych.
Unia Europejska - a więc byłe mocarstwa kolonialne - z początku nie chciała nawet słyszeć o takich sformułowaniach w obawie, że przyznanie się do winy pociągnie za sobą falę procesów sądowych z żądaniem odszkodowania. Zresztą takie żądania już się pojawiły. Minister sprawiedliwości Zimbabwe twierdzi: "My, czarni, podobnie jak Żydzi, mamy prawo do zadośćuczynienia za nagminne łamanie praw całej rasy".
Sprawa dotyczy też USA. Niektóre radykalne ugrupowania murzyńskie w USA od pewnego już czasu mówią o potrzebie wypłaty rekompensat podobnych do płaconych przez Niemcy ofiarom Trzeciej Rzeszy. Niektóre organizacje żydowskie w USA, doświadczone w takich sprawach, zadeklarowały pomoc prawną w uzyskaniu odszkodowań.
Jak stwierdził Salih Booker, dyrektor wykonawczy Africa Action, Stany Zjednoczone odniosły w historii największe korzyści ze zbrodni dyktowanych przez rasizm. To sprawiło, że dziś USA są największą potęgą ekonomiczną świata. Paradoksalnie, sprzeciwy USA wobec odszkodowań sprawiły, że temat ten jeszcze bardziej zainteresował media i światową opinię publiczną.
Rekompensaty za niewolnictwo stawały się w trakcie konferencji coraz ważniejszym tematem rozmów. Kolejni afrykańscy przywódcy wzywali władze krajów, które wykorzystywały niewolników, do zadośćuczynienia. Prezydenci Nigerii i Senegalu oświadczyli, że oczekują przynajmniej oficjalnych przeprosin. Żądania Afrykańczyków poparł Fidel Castro, który porównał konieczne - jego zdaniem - wypłaty odszkodowań dla potomków niewolników do rekompensat, wypłacanych rodzinom ofiar Holocaustu.
W tej sytuacji z kompromisową formułą rozwiązania sporów wystąpiła Stolica Apostolska. Watykan przedstawił konieczność moralnego uporania się z przeszłością kolonialną. "Na przykład może dojść do przeprosin lub wyrażenia ubolewania przez państwa winne łamania praw człowieka wobec kraju, w którym dopuszczono się tych czynów" - napisano w dokumencie watykańskim.
Mimo trudności prowadzących niemal do zerwania konferencji, delegaci doszli wreszcie do kompromisu. Przyjęli dwa dokumenty: Deklarację Zasad oraz Plan Zwalczania Rasizmu na świecie, uznając zło, jakie wyrządził kolonializm europejski. Delegaci w deklaracji końcowej jednogłośnie uznali niewolnictwo i handel niewolnikami za zbrodnię przeciw ludzkości. Państwa Europy Zachodniej potwierdziły, że niewolnictwo i handel niewolnikami były "zatrważającą tragedią w historii ludzkości" i zgodziły się "wyrazić głęboki żal" za "cierpienia, które powodowało niewolnictwo". Państwom afrykańskim nie przyrzeczono odszkodowań, ale uznano publicznie ich krzywdę, a to przecież krok ułatwiający walkę o zadośćuczynienie materialne. W myśl porozumienia między Unią Europejską a państwami afrykańskimi, Europa ma przedstawić ofertę pomocy gospodarczej dla Czarnego Lądu.
"Po raz pierwszy Zachód przyznał się do wyrządzonych nam krzywd. To prawdziwy początek pojednania i przebaczenia"- powiedział koordynator afrykańskich organizacji pozarządowych, Alioune Tine. Organizacje walczące z niewolnictwem uważają, że kraje, które uzyskały korzyści z handlu niewolnikami, mają moralny obowiązek zadośćuczynienia wobec ofiar niewolnictwa. Powinno ono obejmować podjęcie starań, by prawda o handlu niewolnikami została odpowiednio udokumentowana i zabezpieczona przed zapomnieniem, np. przez programy edukacyjne, pomniki czy dni pamięci.
Ale zadośćuczynienie powinno mieć też wymiar materialny. Rekompensaty powinny naprawić skutki niewolnictwa, odczuwane przez najbardziej poszkodowane grupy i społeczności. Mogą one przyjąć różne formy: pełna wypłata obiecanych przez kraje bogate 0,7% PKB na pomoc w rozwoju (żaden z krajów G7 nie wypełnia tego zobowiązania, a najmniej płacą USA), anulowanie zadłużenia, obniżenie ceł importowych, transfer technologii czy ustanowienie funduszy powierniczych na rzecz tych, którzy najbardziej ucierpieli wskutek handlu niewolnikami.
Państwa muszą uznać swoją rolę w transatlantyckim handlu niewolnikami i przeznaczyć spadek po handlu niewolnikami dla wielu społeczności na świecie. Rządy winny też uporać się z wieloma współczesnymi formami niewolnictwa, często wiążącymi się z rasizmem, dyskryminacją i ksenofobią, które dotykają miliony ludzi na całym świecie.
Globalna pandemia AIDS też jest kwestią rasizmu międzynarodowego. Jej epicentrum leży na kontynencie afrykańskim, doprowadzonym do nędzy i marginalizacji przez pięć wieków rasizmu, kolonializmu i niewolnictwa. W efekcie Afryka pozostała osamotniona i pozbawiona środków do walki z największą plagą w historii ludzkości. Stąd potrzeba zwiększenia światowego funduszu do walki z AIDS, który na szczycie G8 w Genui otrzymał zaledwie 1,3 mld dolarów, co pokrywa tylko niewielką część ze skromnie ocenianych rocznych kosztów w wys. 10 mld.
Deklaracja końcowa szczytu nie ma co prawda wiążącej mocy prawnej. Ma jednak duże znaczenie polityczne i moralne. Jeśli nie skończy się na słowach i rzeczywiście zostaną wspólnie potępione wszelkie formy rasizmu i złe strony kolonializmu oraz ich skutki, może to być podstawą dla ściślejszych stosunków między Europą i Afryką.
Więcej informacji:
United Nations High Commisioner for Human Rights -
World Conference against Racism, Racial Discrimination, Xenophobia and Related Intolerance, Durban, RPA, 31.08. - 7.09.2001.
World Conference against Racism - Center of Concern.
Reparations Towards Another World - Declaration of the Jubilee South Africa and Jubilee South Workshop, Durban, South Africa, 28 to 30 August 2001, on the occasion of the World Conference Against Racism: Preamble, Slavery, Colonialism and Neo-colonialism, The Transfer of Resources and Racism, Debt as an Instrument of Domination, Oppression of the South in the North, Resistance, Repudiation and Reparations, Reparations Towards Another World.
AntiRacismNet database - About the World Conference against Racism, Racial Discrimination, Xenophobia and Related Intolerance, The Issues, Conference Calendar, Get Involved, Directory of Organizations, Contact Informations. The goal of this database is to help organizations across the U.S. and around the world to find the anti-racism resources they need in one directory. From the local to the international, organizations will be able to build coalitions, find needed expertise, and reach out to the anti-racism community. After the conference, it will be permanently housed on AntiRacismNet.
Zob. też:
Artykuły o niewolnictwie
Katalog zasobów internetowych o niewolnictwie
Anti-Racism Project - Center of Concern. Racism Overview, World Conference Against Racism Updates, Racism Articles, Anti-Racism Links, Statement of Catholic Groups.
Combating Racism and Intolerance (ang.): European Commission against Racism and Intolerance (Council of Europe) - website dedicated to combating racism, xenophobia, antisemitism and intolerance.
CARF - Campaign Agains Racism & Fascism (ang.)
Racism and you (ang.) - United Nations Cyber Schoolbus: What's racism, Racism & my life, Being myself, Resources.
|
