 |
MY A TRZECI ŚWIAT Pismo gdańskiego ośrodka Ruchu Solidarności z Ubogimi Trzeciego Świata MAITRI |
Nr 2 (75), marzec-kwiecień 2004 |
 RUCH EKUMENICZNY A GLOBALIZACJA cz. II Międzynarodowy system finansowy w dramatyczny sposób ujawnia błędy funkcjonalne poprzez przerażającą regularność, z jaką wydarzają się kolejne kryzysy. Uznała to Komisja Europejska, stwierdzając w raporcie roboczym „Odpowiedzi na wyzwania globalizacji” (luty 2002), że pewne błędy systemu czynią go zbyt podatnym na kryzysy, związane ze spekulacyjnymi atakami na poszczególne waluty. Rezultatem jest masowy odpływ kapitału z nieuregulowanych rynków, dokonujący się w kontekście długotrwałego i pogarszającego się kryzysu zadłużenia.
Wschodzące gospodarki Azji wschodniej, wspierane przez politykę kontroli przepływu finansów i interwencje państwa, osiągnęły wysoki poziom wzrostu gospodarczego. Popadły w kryzys po tym, jak instrumenty kontroli zlikwidowano, a gospodarki zostały zmuszone do otwarcia się na kaprysy posiadaczy skumulowanego kapitału. MFW interweniował w działanie tych gospodarek w interesie inwestorów, czego skutkiem było ogromne zubożenie ludzi w tym regionie, zwłaszcza w Indonezji i Tajlandii. Kryzys ten rozprzestrzenił się do Rosji, Brazylii oraz mniejszych giełd i gospodarek Ameryki Łacińskiej i Afryki. Ukazuje to zaraźliwy charakter słabości systemu finansowego i podatność rynków światowych na spekulacje.
W chwili eksplozji kryzysu zadłużenia na początku lat 80-tych MFW i BŚ interweniowały w celu udzielenia pomocy finansowej międzynarodowym bankom komercyjnym, w których były zadłużone najbiedniejsze kraje Afryki, Ameryki Łacińskiej i Azji. Od tego czasu kraje zadłużone spłaciły wielokrotność pożyczonych sum, jednak wciąż są winne kilkakrotnie więcej, niż pożyczyły. Według danych UNDP, długi krajów ubogich wzrosły z 567 mld dolarów w r. 1980 do 1419 mld USD w r. 1992, i do 1940 mld USD w r., 1995. W latach 1980-92 płatności wyniosły 771,3mld dolarów odsetek i 890,9 mld USD spłaty kapitału. Tak więc w ciągu 12 lat (1980-1992) kraje ubogie wydały prawie 1700 mld dolarów na spłatę zadłużenia, czyli zapłaciły 3 razy więcej, niż wynosił ich dług w r. 1980, po to tylko, by odkryć, że w r. 1995 są zadłużone 3 razy bardziej.
Od tej pory sytuacja się pogorszyła. Kraje zadłużone zostały zamknięte w systemie, w którym bierze się nowe pożyczki na spłatę kapitału i odsetek. Pożyczki te są przyznawane pod warunkiem wprowadzenia programów dostosowania strukturalnego, które osłabiły ich gospodarki i doprowadziły do upadku podstawowych usług publicznych (szkolnictwa, ochrony zdrowia itp.) i zdolności produkcyjnej, czego skutkiem jest ogromna bieda.
Podczas konsultacji międzynarodowych zorganizowanych przez KAIROS Europa poznaliśmy szereg przykładów negatywnych konsekwencji społecznych, zwłaszcza w krajach Południa i Europy środkowo-wschodniej. Sytuacja ekonomiczna wielu z nich tak się pogorszyła, że są lub będą coraz bardziej niezdolne do obsługi swego zadłużenia. Ten problem dotyczy nie tylko krajów najuboższych. Kryzys w Argentynie, jednym z najbogatszych krajów Ameryki Łacińskiej, ukazuje słabość tak zwanych silniejszych gospodarek. Wpływ kryzysu na klasę średnią w Argentynie jaskrawo uwidacznia fakt, że negatywne efekty błędnego systemu finansowego nie ograniczają się dziś do biednej części świata.
Choć Europa wydawała się odporna na takie kryzysy, istnieją przekonujące dowody, że zaczęła ona w dwojaki sposób doświadczać konsekwencji niestabilności rynków finansowych. Po pierwsze, rozpad społeczny, który dokonał się w zniszczonych przez kryzysy krajach, wpływa na Unię Europejską poprzez ciśnienie migracyjne oraz handel narkotykami. Po drugie, patrząc na załamanie się giełd w Europie mogliśmy stwierdzić, że również klasa średnia jest wystawiona na niestabilność rynków finansowych.
Podsumowując, międzynarodowy system finansowy odbija, a zarazem pogłębia nierówne relacje pomiędzy krajami Pomocy i Południa oraz pomiędzy bogatymi i biednymi w tych krajach. System stawia na pierwszym miejscu zysk akcjonariusza i jest nastawiony na krótkookresową spekulację. Działa sprzecznie ze zobowiązaniem do zrównoważonego rozwoju, deklarowanym przez Unię Europejską, co ma niszczące skutki dla rosnącej liczby krajów i ludzi na całym świecie. Jest to system charakteryzujący się brakiem sprawiedliwości, który powinien zostać zakwestionowany nie tylko na gruncie moralności, ale też na gruncie społecznej, ekonomicznej i ekologicznej zdolności przetrwania.
Jest to raczej system zarządzania kryzysem niż zapobiegania mu. Pomimo wielu prób MFW i Banku Rozliczeń Międzynarodowych, których zadaniem było wynalezienie systemu niedopuszczającego do następnych kryzysów, instytucje te były niezdolne do osiągnięcia sukcesu, ponieważ nie zajmowały się fundamentalnymi wadami systemu w interesie wszystkich zainteresowanych.
Negatywna rola Międzynarodowych Instytucji Finansowych (MIF) była widoczna zarówno w przypadku rynków finansowych, jak i kryzysu zadłużenia. BŚ i MFW działały w interesie swych najbogatszych członków, w tym krajów Unii Europejskiej. MIF wykorzystywały rynki finansowe i kryzys zadłużenia, aby trzymać kraje zadłużone w pozycji zakładników, pozbawiając je w efekcie suwerenności. Co więcej, nędza poszkodowanych populacji oraz brak przejrzystości i odpowiedzialności zdelegitymizowały MIF w oczach społeczności świata.
Bank Światowy, MFW i kraje G8 wytrwale odmawiają anulowania długów. Ich kolejne inicjatywy oddłużeniowe w oczywisty sposób okazały się niewystarczające i były nastawione na utrzymanie długu jako narzędzia kontroli nad krajami zadłużonymi. Niedawno przedstawiony program Poverty Reduction Strategy Papers (PRSPs) jest ostatnim z całej serii propozycji rozwiązania problemu zadłużenia, które zawiodły ludność Południa. Stąd też uczestnicy naszych konsultacji zgadzają się, że międzynarodowy porządek finansowy, który bazuje na ideologii neoliberalnej, musi być fundamentalnie przebudowany.
C.d.n. Przeczytaj pierwszą część artykułu.
|
|
[Spis treści numeru, który czytasz] |
 |