Uprawa kawy, prawdopodobnie najpopularniejszego napoju na świecie, bierze swój początek z Etiopii. Górzysty obszar Wielkich Rowów Afrykańskich tak idealnie nadaje się do uprawy kawy arabiki, że rolnicy nie muszą używać żadnych nawozów czy środków owadobójczych. Tutaj rośnie jedna z najlepszych kaw na świecie, z czego rolnicy pracujący przy jej uprawie są bardzo dumni.

Etiopię zamieszkuje prawie 75 mln mieszkańców, z czego większość musi przeżyć za najwyżej jednego dolara dziennie. W tym kraju uprawą kawy zajmuje się ponad 1,2 mln rolników, a utrzymanie około 15 mln osób (1/5 ludności kraju) zależy od kawy. Dochody z jej sprzedaży stanowią ponad połowę dochodu Etiopii z eksportu.

Biedni rolnicy etiopscy uprawiający kawę muszą dziś zmagać się z międzynarodowym kryzysem cenowym, który spowodował, że ziarno kawowe od kilku lat skupowane jest poniżej kosztów produkcji. Ten kryzys spowodował drastyczne pogorszenie sytuacji rolników uprawiających kawę nie tylko w regionie Kaffa i Oromia w Etiopii, ale i w innych regionach świata. Niskie ceny kawy oznaczają dla rolników brak możliwości pokrycia kosztów produkcji i ciągłe straty. Wielu cierpi z powodu drastycznie obniżonych dochodów. Nie są w stanie kupić podstawowego w Etiopii produktu żywnościowego - ziarna trawy abisyńskiej teff, z którego wyrabia się mąkę. Nie stać ich na opiekę medyczną i edukację dzieci. Jednak w czasie, gdy wielu rolników na świecie porzuca swoje gospodarstwa i przenosi się do miast, a nawet do innych krajów, lub też przestawia się na inne uprawy, rolnicy etiopscy nadal chcą uprawiać kawę. Pewien 60-letni rolnik powiedział: "Nie chcę uprawiać niczego innego. Uprawa kawy to nasza tradycja - tu kawa się narodziła."

Problemy etiopskich rolników dotkniętych kryzysem na rynku kawy stara się rozwiązywać spółdzielnia Oromia (Oromia Coffee Farmers Cooperative Union - OCFCU) z Etiopii, działająca w systemie Sprawiedliwego Handlu. Jest ona dziś największym w Etiopii producentem kawy Fairtrade. Sprawiedliwy Handel jest nie tylko szansą dla zaradnych rolników - dla wielu jest to sposób na przeżycie. Spółdzielnia powstała w r. 1999. Zrzesza prawie 24 tys. rolników i członków ich rodzin (w sumie ok. 100 tys. osób) z 35 małych spółdzielni rolnych. Stawia sobie za cel eksport kawy na rynek Sprawiedliwego Handlu. Wspiera członków i pracowników spółdzielni w przetrwaniu kryzysu cenowego. Już w trzecim roku swojej działalności OCFU zaczęła przekazywać 70% dochodów brutto ze sprzedaży swym spółdzielniom członkowskim, aby wspomóc ich pracowników i członków. W ten sposób dla tysięcy rodzin rolniczych sprzedaż kawy w systemie Sprawiedliwego Handlu jest nadzieją na przetrwanie.

Spółdzielnia Oromia i jej dyrektor generalny Tadesee Meskela poprzez zwiększenie dochodów pomagają rolnikom etiopskim podtrzymywać tradycję uprawy kawy w obliczu najpoważniejszego od kilku pokoleń kryzysu ekonomicznego. Rolnicy sami chcą znaleźć wyjście z obecnej sytuacji kryzysowej, która pogarsza się z każdym dniem. "Są ludzie, którzy zajmując się uprawą kawy, od trzech lat nie mogli pozwolić sobie na kupno ubrań i nie będą mogli urządzić wesela swoim dzieciom z powodu spadających cen. Świętowanie jest niezwykle ważnym elementem kultury tych ludzi, jednak nie mają oni na nie pieniędzy. W wielu regionach obserwuje się niedożywienie, ponieważ rolnicy nie mogą nic zaoszczędzić ze sprzedaży kawy. Chcemy więc pomóc tym ludziom zaoszczędzić i przeznaczyć pieniądze na zakup żywności poza okresem żniw" - mówi Tadesee.

Członkowie spółdzielni przeznaczają dochody ze sprzedaży kawy w USA i Europie m.in. na następujące cele:

Uprawy ekologiczne - spółdzielnia zapewnia swoim członkom wsparcie techniczne oraz szkolenia na temat kompostowania produktów ubocznych pozostałych po produkcji kawy i wykorzystania drzew dających cień oraz naturalnego nawozu do wzbogacania gleby.

Uprawy mieszane - członkowie spółdzielni uprawiają wśród roślin kawowca cytrusy i banany oraz ręcznie przycinają rośliny kawowca, które są sadzone pod drzewami, dającymi dużo cienia. Zwiększa to różnorodność biologiczną i ułatwia ograniczenie ilości szkodników.

Zakup i naprawa sprzętu - członkowie spółdzielni zakupili dwie maszyny płuczące, a Oromia założyła fundusz remontowy, przeznaczony na konserwację i serwis maszyn służących do oczyszczania ziaren kawy, aby produkować najwyższej jakości płukaną kawę arabikę.

Dzięki wsparciu organizacji Sprawiedliwego Handlu OCFCU mogła też wyposażyć swoje biura w komputery, kupić ciężarówki do transportu ziarna oraz pokryć wydatki na reklamę, co pomaga spółdzielni sprzedawać więcej kawy.

Ważnym elementem walki z ubóstwem na świecie jest promowanie edukacji dzieci. Kiedy jednak rodzina cierpi biedę, trudno jej pokryć wydatki szkolne. Jak podkreśla Tadesee, jest tak również w przypadku społeczności Oromia: "Rolników nie stać na kupno mundurków szkolnych dla dzieci, nie mogą nawet przeznaczyć najmniejszej kwoty na opłaty szkolne, nie mogą opłacić dzieciom jedzenia, kiedy zostają one po lekcjach w szkole oddalonej o 10-20 km". Tadesee intensywnie promuje sprzedaż kawy z OCFCU, ponieważ zwiększenie dochodów rolników oznacza budowę nowych szkół. W kraju, gdzie zaledwie jedna czwarta dzieci w wieku szkolnym uczęszcza do szkoły, pomaga to przełamywać jedną z istotnych przeszkód w dostępie dzieci z rodzin ubogich do edukacji. "Mam nadzieję, że większość spółdzielni założy szkoły podstawowe dla dzieci z ich regionów. Niektóre finansują już zakup krzeseł i innego wyposażenia dla miejscowych szkół" - mówi Tadesee.

Spółdzielnia Oromia pomaga rolnikom wykorzystać zalety funkcjonowania w systemie Sprawiedliwego Handlu, który jest ważną alternatywą dla drobnych producentów w Etiopii i dla wielu milionów rolników na całym świecie.

Organizacje i firmy działające w ramach Sprawiedliwego Handlu zapewniają spółdzielniom produkującym kawę z certyfikatem Fairtrade wyższe ceny skupu. Cena, jaką oferują rolnikom - 1,26 dolara za funt ziarna (1,41 dolara za certyfikowaną kawę z uprawy ekologicznej) - jest nawet trzykrotnie wyższa od ceny, jaką płacą im lokalni handlarze i eksporterzy.

Organizacje i firmy Sprawiedliwego Handlu, zakupujące kawę, przyznają też rolnikom na bardzo dogodnych warunkach kredyty i przedpłaty za zamówione ziarno, zaś spółdzielnie rolne Sprawiedliwego Handlu zapewniają podział dochodów ze sprzedaży kawy, co sprawia, że wyższa cena rzeczywiście gwarantuje poprawę sytuacji rolników i ich rodzin. W kraju takim jak Etiopia, gdzie średni dochód roczny na osobę wynosi 100 dolarów (27 centów dziennie!), Sprawiedliwy Handel jest ogromną szansą na poprawę poziomu życia jego mieszkańców.